Hoofdstuk 3.8
Veilige inschakelfuncties
In gevallen waarin afschermingen de bediening belemmeren of bewaking onpraktisch is, zorgt het voorzien van operators van drukknoppen, voetschakelaars of tweehandenbediening voor het veilig starten en stoppen van gevaarlijke situaties. Met de volgende informatie zullen we de verschillende opties en hun voordelen uitleggen en bespreken.
Alternatief 1
Tweehandenbediening
Tweehandenbediening wordt ook wel “tweehandenstart” genoemd, wat betekent dat twee knoppen tegelijkertijd of binnen een korte tijdspanne (0,5 seconde) moeten worden ingedrukt om de beweging van een gevaarlijk machineonderdeel te starten.
De term “tweehandenstart” kan ertoe leiden dat ontwerpers een cruciale vereiste over het hoofd zien: de bediener moet de knoppen blijven indrukken tot het gevaar is geweken. Als de bediener een of beide knoppen voortijdig loslaat, kan hij mogelijk de gevarenzone bereiken en gewond raken.
Om dit te voorkomen, moeten de twee bedieningsknoppen op een berekende veiligheidsafstand worden geplaatst. Dit zorgt ervoor dat het onmogelijk is om de gevarenzone te bereiken voordat de bewegende delen volledig tot stilstand zijn gekomen. De juiste norm voor deze berekeningen is (EN) ISO 13855.
Houd rekening met de volgende extra factoren bij het ontwerpen van tweehandenbediening:
- Wees je ervan bewust dat tweehandenbediening slechts één persoon kan “beschermen” (of één persoon per paneel), dus als twee mensen samenwerken, kunnen ze nog steeds het risico lopen op letsel.
- Aangezien slechts één persoon beschermd is, moet de toegang tot de gevarenzone zo veel mogelijk beperkt worden (bijvoorbeeld door afschermingen).
- De machinist start een gevaarlijke beweging die een gevaar voor anderen kan opleveren. Daarom moet de machinist een duidelijk en onbelemmerd zicht hebben op de gevarenzone.
De internationale norm voor tweehandenbedieningssystemen is (EN) ISO 13851. Naar deze norm wordt ook verwezen in ANSI B11.19 voor de VS en CSA Z432 voor Canada.
Alternatief 2
Hold-to-run, vrijgave en handmatige bediening
Een andere veelgebruikte manier om mensen controle over het gevaar te geven is de zogenaamde “hold-to-run”.
Meestal gaat het om een knop (hardware of op het scherm) die een beweging of functie activeert zolang hij wordt ingedrukt of aangeraakt. Op deze manier kan de operator bepalen wanneer het gevaar optreedt en wanneer het moet stoppen.
Hetzelfde principe geldt voor handmatige bediening. Meestal wordt dit echter niet als een veiligheidsfunctie beschouwd. Een handboormachine is bijvoorbeeld voorzien van handbediening, maar de mogelijkheid om de trekker los te laten zou nauwelijks als een veiligheidsfunctie worden beschouwd.
Hold-to-run-veiligheidsfuncties zijn er in twee verschillende vormen:
- Met directe bediening met slechts één drukknop.
- Indirecte bediening met een knop op het scherm en een vrijgaveknop. De knop op het scherm is alleen actief als de vrijgaveknop ook wordt ingedrukt. Dit verschilt van tweehandbediening, waarbij gelijktijdig indrukken wordt gecontroleerd. Hier hoeven de twee knoppen alleen na elkaar te worden ingedrukt. Als je de vrijgaveknop loslaat, stopt de gevaarlijke beweging.
Vereisten voor een correct ontwerp van hold-to-run-functies
Vier belangrijke vereisten voor een hold-to-run-functie worden soms over het hoofd gezien:
- Besturingsmodus: Hold-to-run kan alleen worden gebruikt in een afzonderlijke, selecteerbare besturingsmodus. Het mag geen deel uitmaken van een automatische bedrijfscyclus.
- Onmiddelijke stop als je de hold-to-run- of vrijgaveknop loslaat, moet de gevaarlijke beweging zo snel mogelijk stoppen..
- De bewegingsregeling: De bewegingssnelheid, kracht of slag moet beperkt worden zodat de operator de knop realistisch gezien op tijd kan loslaten om veilig te blijven. Dit is vaak niet het geval bij handmatige bediening, waardoor handmachines zoals boormachines en kettingzagen bijzonder gevaarlijk zijn.
- Ontsnappingsvoorzieningen: Er moet een manier zijn om aan de gevaarlijke situatie te ontsnappen, zoals een mobiel paneel, beperkte toegang (zodat de operator uit de buurt van de eigenlijke gevarenbron blijft) of, in de meeste gevallen, een noodstopknop in de buurt. De meeste schakelaars hebben een ingebouwde noodstopknop.
